muziek en mystiek
Programma:
- "Ursonography": fragment uit Kurt Schwitters’ Ursonate (1932), door Jaap Blonk. Uitgevoerd op Ars Electronica, September 2005
- J.S.Bach, 5e sonate voor fluit en continuo, 3e deel: Adagio – Andries en Ivo
- Psalm 63, vertaling Ida Gerhardt en Marie van der Zeyde; getoonzet in de kloosters
- Van Morrison – Into the Mystic (1970, van LP Moondance)
- Bob Marley – Natural Mystic (1977, van LP Exodus)
- Carillion (2009) – Andries van Rossem
- 4’33 uit 1972 van John Cage (1912 – 1992) uitgevoerd door London Symphony orchestra, Barbicon Hall, 2004
- filmfragment uit The Red Violin, Francois Girard (1998) Er binnen in, 2010, tekst: Ivo de Jong, muziek: Andries van Rossem.
{youtube}JgNL8-FdG-k{/youtube}
In den beginne was het woord – zo begint het nieuwe testament van de Christenen. Jaja - In den beginne was het woord, en daar is het bij gebleven, grapte iemand die het niet zo opheeft met de verbale cultuur van kerken.
Goddank wordt dat ook niet bedoeld met het “Woord”.
In feite begint ieder heilig boek van de wereld met wat Hindu’s noemen: Ohm.
Trilling, klank, vibratie. Ook “Licht” uit Genesis is natuurlijk: trilling. Golven.
Hein Stufkens - Misverstand
Ik was te Cadzand aan het strand
getuige van een misverstand
toen ik twee golven hoorde spreken
precies voordat ze zouden breken.
De ene riep: 'Het is gedaan
we zullen hier te pletter slaan!'
De ander zei beslist:'Welnee,
je bent geen golf, je bent de zee.
Alles begint met trilling, met beweging, met bewogen worden (..). Dat wordt bedoeld met Het Woord; alle schepping, alle creatie, alle creativiteit, begint met beweging, met bewogen worden. “Zonder het woord is niets geworden wat geworden is”.
Andries en ik komen uit twee verschillende disciplines: ik ben theoloog, Andries is componist en musicus; een beroep dat we allemaal zouden willen hebben, we waren er alleen minder goed in (..). We hebben elkaar ontmoet in de zoektocht naar wat muziek is, hoe het werkt, waar het vandaan komt. En om ons plezier in die tocht te delen en een mijlpaal op onze ontdekkingstocht te vieren: daarom zijn wij hier met onze lezing over muziek en mystiek.
Ik heb van Wil en Albert Oosterhof een geschenk gekregen. Vorige maand waren ze in China, en dit hebben ze op de markt gekocht in Sjanghai.
Ik pakte het uit en dacht: Ah – een wierookhouder. Ik brand weliswaar nooit wierook, maar ach: lief dat jullie aan me gedacht hebben.
Alleen het is geen wierookhouder. Dit, goede mensen, is een Xun (spreek uit: Tsun), een van de oudste fluiten van de wereld (blazen).
Ik kan er nog niet goed mee overweg – er is geduld voor nodig. Concentratie. Wil. Een geconcentreerde adem. Je kunt het niet snel leren. Het wordt gebruikt in de meditatie, in de kloosters, om de monniken te leren bewust te ademen. De Xun vereist geduld, en bewust-zijn om adem in de klei te blazen: zo, dat het instrument leven gaat.
Weet u: dat is van oudsher een fluit: op zich een stuk bamboe, dat bezield dient te worden door de levensadem van de mens.
De fluit is het instrument van de ondeugende God Krisjna, de levengever.
Twee korte verhalen uit verschillende religies.
Het eerste heet de Parabel van de fluit
Langs de waterkant stond een boom, een schitterende boom, met volle brede takken. Hij had een forse stem wanneer de wind blies en in de avond stond hij daar in gezegende stilte. De vogels genoten van zijn gastvrijheid, de mensen rustten in zijn schaduw.
Zo leefde de boom, vele tientallen jaren; hij zag de lente, de zomer, de herfst en de winter. Maar op zekere dag kwam daar een jongen met een mes. De mooiste tak werd afgesneden en de jongen nam hem mee naar huis. De boom dacht:
Een levende tak dood gemaakt, weggesneden, weggegooid en straks vergeten.
Drie dagen later kwam de jongen weer bij de boom.
Die stond daar, angstig, in afwachting van wat er nu weer zou gebeuren.
Welke tak is vandaag aan de beurt? De jongen ging zitten aan de voet van de boom en hij blies op de afgesneden tak, die hij zijn dwarsfluit noemde.
De boom hield zijn ruisen in en luisterde. Hij verstond de klanken van de jongen die op de fluit blies: "Horen jullie mij? Ik ben niet dood, ik leef! Ik leef!
Ik leef meer dan ooit tevoren!"
{youtube}s76lsNntsIE{/youtube}
Wanneer je gaat opzoeken wat er op het internet gepubliceerd is over het thema muziek & mystiek, kom je in negen van de tien gevallen uit op het boekje van Inayat Khan. Hazrat Inayat Khan
Jan Fabre en Ilya Kabakov
Jan Fabre (1958) en Ilya Kabakov (1933): Zenders en ontvangers.
Na zes kunstlezingen over uitgesproken kunstenaars, verdiep ik me dit jaar 2009 in twee wel sprekende: Jan Fabre, de beroemde/ beruchte Vlaming en de wat stillere Rus / Amerikaan Ilya Kabakov. Beide horen ze in de top 5 van hedendaagste kunstenaars.
Kabakov (1933) kwam ik op het spoor in Munster, waar (1995) zijn twintig meter hoge antenne stond. Ik zag een twintigtal mensen liggen in het gras in het park. Ze lazen de tekst tussen de voelsprieten en ontvingen zo een boodschap uit de hemel: “Mijn vriend, ga eens liggen en kijk naar de bewegende wolken.. wellicht het mooiste, dat je in je leven gedaan hebt”. Het is een citaat van Goethe. Het beeld is mij altijd bij gebleven. Maar iedere keer dat ik werk van Kabakov zag, werd ik aangenaam getroffen. Hier sprak een mens van nu, met ervaring en verlangen en in een nieuwe taal. Hij sprak ook mij direkt aan.
Van Jan Fabre had ik al vaker gehoord. Zijn kunst was heftiger, en zijn theaterwerk was me aanvankelijk vreemd. Hij kwam pas echt binnen, toen ik verleden jaar het Louvre bezocht met zoon Jop van (toen) 11. De engel van de metamorfose! Doodskisten van glimmende kevers –hoe gaat het dan verder? Een door kevers getransformeerde wereldbol, communicerend met een transsubstansierende Jezus. We hebben genoten en kwamen er vandaan, met vriendelijk jeukende vraagtekens overladen. We hebben die dagen geen enkele Mona Lisa gezien.
Later hoorde ik dat beide mannen samen werkten, Fabre als scarabee, Kabakov als vlieg. Ik las hun dialoog en wist, dat ik er iets mee moest doen. Toen ik even later de schildpad van Fabre ontdekte was ik verkocht. Zo is het projekt geboren, dat uitgelopen is in een lezing met video en dia’s en heb ik kaartjes voor Jan Fabre’s theater gekocht. Het zet – en doet - allemaal zeer & zeker aan het denken.
Fabre en Kabakov zijn beide kunstenaars met een boodschap; met normen en waarden, jawel. Ze zijn beide gedreven en bevestigen het verlangen naar een andere (w)aarde. Mensen is vooral: een werkwoord. Daarvoor moet je durven wroeten als een worm, verteren als een kever, dromen als een Jacob en vliegen als een engel. Beide zijn het kunstenaars van het bewust-zijn, van de beleving, van het idee. Ze vragen veel, maar daar krijg je dan ook iets voor terug; ze zetten je op het verkeerde been opdat we een ander pad inslaan.
Fabre is (behalve kever en worm) een duizendpoot die vrijwel alle kunstdisciplines verkend heeft. Zijn zelfspot en mededogen spreekt in de beelden van Beaufort: de schildpad “Utopia”, en de astronaut die de zee dirigeert – prachtbeelden voor een theoloog als ik. Vlakbij Nieuwpoort liet Kabakov een stuk hemel op aarde neerkomen – wellicht dat deel wat we eerder ontdekten in Munster, maar zeker een deel van het huis dat eens wegvloog uit de Stalinflat.
Langzamer, bewuster, hoger, verder, onzekerder: Niet, nee nooit, vast komen zitten in roltrap of status. De schildpad staat immers dwars op de gang van zaken van de boulevard.
En wij maar denken dat we hem, de zee of de hemel de baas zijn. Wie Fabre’s hemelmeter eens gezien heeft, raakt het beeld niet meer kwijt. Ach, di-mensies..
Zaterdag 26 september vond in Amsterdam de onthulling plaats van “How to meet an angel”, het beeld dat Ilya Kabakov aan Mentrum (instelling voor acute psychiatrie) geschonken heeft. Het beeld is zeker niet onomstreden. Want wederom kunnen we niet om de vraag heen hoe het af zal lopen met deze kwetsbare gestalte op zijn Jacobsladder. Het een dromer, een verlanger; familie van de hemelmeter en de vlieg.
Het is een vraag, die zucht naar een antwoord - en dat een eind is tegemoet gekomen. Misschien zijn wij in wezen wel engelen; we kunnen het zeker worden..
De Kunst van Cordoba
De bloei van Cordoba (800 - 1100) werd weggevaagd door christelijk en islamitisch fundamentalisme samen. Daarvoor bestond een tolerante en bloeiende cultuur waar Joden, Christenen en Moslims elkaar scherp hielden en van elkaar leerden:
lees meer...Marc Rothko
Sir Stanley Spencer
