Toen ik terug kwam van vakantie, was ik leeg. Dat voelde een beetje angstig. Ik wist niet meer, wat ik nou te vertellen had of waarin ik moest voorgaan.

Maar ik was nog maar een dag terug of er overleden twee mensen; terwijl ik de vrijdag voor die zaterdag een trouwerij had. Toen ik bij de ouders van de overleden Lianne was, viel mijn oog op een beeld aan de muur: een litho van Michelle Lehmann.

Ik heb er een foto van gemaakt. De afbeelding staat hierboven. Je ziet een vrouw met een kind, je ziet een man links van haar. Samen kijken ze naar de zee – naar de horizon, naar de einder. En ik dacht over Lianne: het kind dat niet thuis wonen kon, omdat ze te zwaar gehandicapt was. Zwaar autistisch, en in woorden heeft ze nooit gedacht, laat staan gesproken. Je wist niet wat er in haar omging.

Zonder verbondenheid in de familie zou het niet zo goed gegaan zijn met haar. Enfant de Dieu, A Dieu; kind, gedragen gedragen door de familie, als Maria door Jezus; mens door verbondenheid. Samen heeft het gezin haar beleefd, samen keek het naar de toekomst, de horizon, en nu naar: de einder.

En ik wist: Anders kan het ook niet. Alleen samen kan je dit aan, ga je er voor. Verbonden met het eigen gezin, en daarna verbonden met de families die stil moeten staan met verlies. Verbonden met mensen, hoe verschillend we ook zijn.  Samen sta je stil – bij de einder, de horizon.

Gezegend de mensen die de verbonden beleven, met elkaar. Ik kwam bij de bewoners en het personeel van haar tehuis aan de Emmastraat in Oosterbeek. Wat een geweldig betrokken pesoneel, wat een lieve bewoners daar. Verbonden met elkaar. Ik groeide er van. Als je goed om je heen kijkt, zijn er engelen, ben je verbonden.

De dag van de trouwerij kom ik een man tegen – een keurige, welopgeleide man. Hij vertelde dat hij econoom is en topfuncties bekleedde in het bankwezen, en dat hij daar sinds een maand mee gestopt was: “Het kwam me mijn neus uit”. Zijn moeder dementeert en hij heeft haar tehuis met het personeel, in Den Haag, leren kennen: “En nu ga ik de verpleging in. Het verdient, heb ik gezien, twintig keer minder en ik moet zelf de opleiding betalen. Maar dit is wat ik wil, hier geloof ik in”. Zesenvijftig jaar! Na dertig jaar carriere komt hij thuis…

Er zijn in de diepte van ons leven allemaal onzichtbare maar o zo sterke verbanden. Het is als het grondwater, dat op onverwachte plaatsen een bron, een sprang vormt. Verschillende plaatsen, zelfde onderstroom. 

Die verwondering, die religieuze verwondering verbond ons, verbindt mensen – zoals we samen naar de zee staren, naar de hemel, naar de wonderen van wetenschap en natuur: Noem het Goh, noem het God, noem het je basisvertrouwen, een eeuwenoud vermoeden; noem het: de onderstroom. Ik heb er een lied over gemaakt. Het is een canon, en de melodie is eenvoudig.

 

De Onderstroom – Stef Bos

Luis Mhlanga en ik zitten in de studio en we spelen een akkoordenschema. Ik zing een korte tekst die ik had geschreven (De Onderstroom) op de muziek die we op dat moment spelen. Vervolgens val ik stil en wacht tot Luis zijn deel zingt. Maar twintig minuten later spelen we nog steeds de drie zelfde akkoorden en Luis heeft nog niets gezongen. Dus informeer ik eens rustig of hij al een idee heeft qua tekst... Waarop Luis zegt: "Als je lang genoeg speelt, komen de woorden vanzelf uit de muziek... Als ik ernaar moet zoeken, vind ik de verkeerde woorden." 

Waarover zingt de Afrikaanse zanger? Wat is zijn tekst? Maar het is dezelfde tekst, als Stef Bos zingt. Over dit nummer vertelt Stef Bos, dat het ontstaan is in Katwijk – dat hij daar, tijdens de vakanties, heeft ondervonden wat onderstroom is, en dat die je zomaar mee kan sleuren. Water lijkt stil en rustig aan de oppervlakte, maar dat is slechts schijn. Stille waters.. 

Als je de krant leest, weet je ook niet wezenlijk wat er gebeurt. De krant registreert de oppervlaktegolven. Om werkelijk te weten wat er aan de hand is, moet je dieper kijken.  Voorbij het snelle oordeel, voorbij de onderbuikgevoelens. Wachten; stilstaan. Luisteren.

We oordelen ons en elkaar – een ongeluk. We kijken naar de oppervlakte. Het kan vaak niet anders; maar daardoor ontgaat je veel. Veel te veel.

Want je doet jezelf er mee tekort. Je zwemt te makkelijk met de stroom mee.

Als we stil staan om beter te kijken, valt het je steeds moeilijker te oordelen.

Zoals de schilderes Michelle Lehmann gedaan heeft. Stilstaande medemensen.

Kijk: er staat niet wat er staat; er staat aanzienlijk meer.

Daarom zijn we hier, daarom wil ik voorganger, tussenganger, predikant zijn.

En dat heeft veel met kunst te maken. Je weet niet, wat je ziet..

Over snel oordelen, daarover gaat de Bijbeltekst. Want Jezus was iemand die altijd de onderstroom zocht.

Onze vakantie met ons vieren was in Italië, met een camper. We zijn weer eens samen geweest, en, ik moet het zeggen, waarschijnlijk is dat bij meer van ons het geval: Al reizende komen wij thuis. Proberen we elkaar niet zo nodig meer te verbeteren (..). Leren we elkaar te respecteren in elkaars merkwaardigheid. Nog een beetje stilstaan verder kom je er achter dat we veel meer op elkaar lijken dan op het eerste gezicht lijkt. We hebben alle vier een drive, en vullen elkaar daarbij aan. We maken elkaar en hebben elkaar gevormd tot wie we zijn, en schikken ons weer in dat systeem dat wij ge-vier-en vormen:

Beeld van de wereld, startpunt en ijkpunt van mijn theologiseren, filosoferen, leven.

Max Dendermonde – Liefde

De dingen hebben soms eenzelfde naam:
Een lichte kus, elkaar verwilderd bijten,
Zacht mokken, blindelings met huisraad smijten,
Vreemd, het valt alles onder liefde saam.

Wie liefheeft en daar langzaam aan gewent,
Ontdekt verbijsterd achter maan en rozen
Het kleine tijdperk van twee tomelozen,
Waar men om de beurten tart en temt.

Eerst zacht van zin, later snel uitgestoeid,
Elkander prikkelen, dan ronduit haten,
En ouder wordend: zacht weer, en vermoeid.

Zò gaat het ons, misschien in milder mate…
Twee slingerplanten in één wilde groei,
Die ondanks alles elkaar niet verlaten.

 

Het Bijbelverhaal begint met een dot van een zin: “Hij ging terug naar huis, en weer verzamelde zich een menigte, zodat ze zelfs niet de kans kregen om te gaan eten.”

Op weg naar huis, op weg naar waar je thuis bent – maar de drukte, de oppervlakkigheden, de plichten en rechten van jezelf en anderen: het overvalt je en je krijgt niet eens tijd om fatsoenlijk en rustig te eten.

Het verhaal gaat verder: “Toen zijn verwanten hiervan hoorden, gingen ze op weg om hem, desnoods onder dwang, mee te nemen, want volgens hen had hij zijn verstand verloren.” Goede zorgen, verpletterend goede zorgen soms: “Ze stuurden iemand naar binnen om hem te halen. Zelf bleven ze buiten wachten.” Je probeert gedurig elkaar te verbeteren, nietwaar.

Met de beste bedoelingen stuur je er psychologen en predikanten en buren en vrienden op af: Ga jij maar eens met hem praten.

Maar hoe gaat dat? Wat is liefde? Wat moet je doen, loslaten, of juist confronteren? Moeilijk om het evenwicht te vinden.

Terug naar het Bijbelverhaal.

Daar was de familie van Jezus die vond dat hij het werkelijk te druk had met al die anderen. Maar daar had je ook de schriftgeleerden. We lazen: “Ook de schriftgeleerden die uit Jeruzalem gekomen waren, zeiden: ‘Hij is bezeten door Beëlzebul,’ en: ‘Dankzij de vorst der demonen kan hij demonen uitdrijven.”

Het oppervlakkige oordeel – en dan ben je er klaar mee, en helemaal klaar mee; hoef je niet meer te denken, net zo gemakkelijk. Zo zetten we elkaar een masker op en plaatsen we elkaar in overzichtelijke hokjes.

Het valt niet mee, om daar te komen waar je thuis bent: De onderstroom. 

Deze weken wordt veel geschreven over burgerrechten.

Waarschijnlijk is de mentaliteit het christendom verantwoordelijk voor de Verklaring van de Rechten van de mens, of van de burgerrechten, waarover dezer dagen veel gesproken wordt. Het monotheïsme namelijk kent een schepper van alle wezens gelijk.

“Voor God is ieder mens gelijk”, of in ieder geval: gelijkwaardig. Vanuit dat geloof, die gedachte zou zowel het socialisme als het streven naar gelijke kansen zijn ontstaan. Daar kwam ook de democratie uit voort.

Het is een geloof. Een mensendienst, ontstaan uit een godsdienst. Het is een geloof; een tegennatuurlijk geloof, want de natuur heeft andere wetten.

Daar wint de sterkste, de mooiste, de jongste; de meeste of de rijkste.

Maar voor God is elk mens gelijk heilig: Lianne, Stef Bos, zwart, blank, muzikant.

Op de Ceedee van Stef Bos lees ik het volgende.

"We have to celebrate our differences", zei de zwarte gitarist Ray Phiri op een avond in Kaapstad. Dat is niet niks als het komt uit de mond van iemand die de apartheid aan den lijve heeft ervaren. Wat hij zei was geleefd. Wat dat betreft realiseer ik mij dat wij in het Europa van 2005 pas aan het begin van die weg staan.  

Het is werkelijk een grote uitdaging om te leren omgaan met verschillen, om elkaar lief te hebben, te respecteren. Daar is inderdaad strijd en moeite bij nodig; love en lef. Het is een opdracht.

In ons land – vorige week was het Prinsengrachtconcert. Dat is mooi – de verbondenheid. De ambiance was dan ook wel ideaal; bootjes, mooie muziek, drankjes en hapjes. Moeilijker wordt het al bij natuurrampen zoals nu in Pakistan. 555 staat weer open, Paul van Vliet deed een dringend beroep. Hoe voelen we ons dan verbonden met elkaar?

Heb je naaste lief als jezelf, anderen zijn te ver?

Wat verbindt ons? Wat maakt, dat ik we ons verbonden voelen met anderen? Het is de onderstroom. Niet de oppervlakte; de onderstroom.

Het is een collectief onderbewuste. Gelovigen zeggen, dat wij allemaal kinderen van God zijn. Familie. Van God weten we niet zoveel, God is een hypothese, een woord dat veel verschillends is gaan betekenen. Maar ik wil graag geloven dat we in ons diepste wezen bij elkaar horen, dat er een onderstroom is die ons verbindt, hoe verschillend we ook lijken. Ik geloof zelfs, dat hoe dieper je gaat, hoe persoonlijker je wordt, hoe ongemaskerder – hoe meer je op elkaar lijkt:

Het zijn de maskers die ons verdelen.

En O - aan zo’n masker kun je behoorlijk gehecht raken. Het kan je aan gaan kleven, je gaat je er mee verwarren. Een ego, een rol, een vorm. Oppervlakkigheid!

Ik wil geloven dat er een onderstroom is die ons met elkaar verbinden kan.

En ja, juist vaak juist bij het sterven van dierbaren kun je je verbonden weten. Er komen kaarten, brieven, onverwachte vrienden. Om dat te beleven, moet je inderdaad stil staan, samen en alleen. Voor de einder.

En dan kan het je wonderlijk te moede worden.

‘Wie zijn mijn moeder en mijn broers?’ Hij keek de mensen aan die in een kring om hem heen zaten en zei: ‘Jullie zijn mijn moeder en mijn broers. Want iedereen die de wil van God doet, die is mijn broer en zuster en moeder.’ 

We kwamen in Treia, een stadje in De Marken. Daar trad een van mijn favoriete zangers op: Eric Bibb. Bibb is een van de bekendste blueszangers en gitaristen. Hij is zwart, heeft een prachtige aanwezigheid, is erg sympathiek – op YouTube staan trouwens veel filmpjes van hem. We zijn er met ons vieren heen gegaan, het was tenslotte mijn beurt om iets uit te zoeken. En hij zong ook: Connected. 

Connected – Eric Bibb

I got my own roots to water, got my own family tree.
Got my own set of heroes, that means something to me.
I got my own way to travel, my own story to tell - In my own time.

Got my own way of talking, got my own way to smile.
Got my own way of walking, My own lookingstyle.
Got my own way of praying, My very own way to sing.
Still I'm connected - to you and everyone and everything,

I got my own list of questions, got my own truth to live.
Got my own hand made gifts, that I'm longing to give.
Got my own star to follow, my own rivers to cross - In my own time.

Got my own way of talking, got my own way to smile.
Got my own way of walking, My own lookingstyle.
Got my own way of praying, My very own way to sing.
Still I'm connected

to you and everyone and everything,
Connected to You and everyone and everything

 

 

 

Ik kan het mijn hoofd niet uit krijgen en gun het ons allemaal graag.