Schiedam 20180304 de tempelreiniging; woorden

Na zingen van 272 (324 vorige liedboek): Wij zoeken in uw huis

Prachtig lied, sterke melodie. Past bij de zondag van vandaag in de 40 dagen of Passietijd; de Passie van Jezus. Ik ben gewoon om me deze tijd aan te sluiten bij de oecumenische lezingen. Twee weken geleden was dat, in Brielle, de doop door Johannes; verleden week in Delft de verheerlijking op de berg. Twee teksten met daarin Hemelse woorden; dit is mijn beminde. Er is veel over te zeggen. Belangrijk is dat de basishouding van Jezus blijkt, dat hij zich bemind en gezegend ervaart.

En een passie heeft; een missie.

De tekst van vandaag is van Johannes; het is de tekst die bekend staat als “De Tempelreiniging”; de grote schoonmaak. Het is een verhaal dat alle vier evangelisten op hun eigen manier na vertellen. Ze vonden alle vier, dat dit gebeuren Jezus tekent. Dat u niet denkt, dat Jezus op die nare manier aan zijn einde is gekomen vanwege zijn zweetvoeten. Hij wist een storm van kritiek en verontwaardiging over zich af te roepen; niet iedereen vond hem sympathiek. En misschien is dat nog steeds zo;

Ik kom daar op terug.

Ik ben gaan zoeken in de kunst en dan vind je bij Rembrandt’ een woe-dende Jezus. Ook El Greco en Michelangelo hebben deze tekst verbeeld; NIETS geen lieve zachte vriendelijke Jezus..! Ik vond ook een gedicht van Nicolaas Beets. Zijn bundel “Rijmbijbel” kwam in hetzelfde jaar uit als de Camera Obscura, namelijk in 1839. Ik lees het voor:

 

Dan: de psalm van de zondag. Het is de meest radicale en universele psalm die we kennen: Psalm 87

Van de Korachieten. Een psalm. Een lied.

Door Hem op heilige bergen gegrondvest:

De Eeuwige koos zich de poorten van Sion

boven alle woningen Jakobs.

Majesteitelijk draagt gij uw naam: de stad Gods.

Ik tel Rachab en Babel als bij mij behorend,

en zie: Filistea en Tyrus, ook Nubie: 'een die daar is geboren'.

 

Van Sion zal het heten: 'ieder is daar geboren'.

De Allerhoogste - Hij schiep haar bestand.

De Eeuwige tekent het aan bij de naamlijst der volken:

'een die daar is geboren'.

En zij zingen, dansend hun reidans: 'Alle bronnen ontspringen in u!'

Met deze universele psalm geladen, zich bewust van de inhoud en van de Heiligheid van de tempel, gaat Jezus straks de tempel binnen.

Zingen: psalm 87

Bijbeltekst van Johannes 2.

Preek: Kruis of munt

Laatst bezocht ik de oude Jan Mookhoek in Portugaal, waar hij nu woont.

Jan weet van ons allemaal waarschijnlijk nog het meest van de geschiedenis van ons kerkje (of dat zou Herman Noordegraaf moeten zijn).

We willen misschien een predikantenbord maken (alle andere kerken hebben dat). Het begint dan met Francois Haverschmidt, die onze kerk losmaakte van de grote, en eindigt – nog lang niet!

Ik ben naar aanleiding van het gesprek met Jan Mookhoek het Stadsarchief Schiedam in gedoken en vond onder andere bijna alle exemplaren van ons blad Stemmen - en artikelen van Jan. Het is werkelijk indrukwekkend.

We denken dan wel eens dat HaverSchmidt onze bekendste voorganger is geweest. Maar de laatste jaren van de 19e eeuw stond hier Hugenholtz, neef van de broers die de Vrije Gemeente, nu Paradiso in Amsterdam oprichtten. Hij is na vijf bewogen jaren hier oveer gegaan naar de SDAP en werd een van de grote mensen achter de spoorwegstaking, en later parlementarier.

Maar vanochtend wil ik, in het kader van de lezing van vandaag over Jezus’ passie, met ere noemen: ds Heije Faber, die hier heeft gestaan vanaf 1937 tot 1948; tot hij naar de NPB Wassenaar vertrok. Later werd hij hoogleraar psychologie in Tilburg.

Faber was groot in de internationale vrijzinnigheid; studeerde later ook nog af in de psychologie en werd oprichter van de klinisch-pastorale vorming, een instituut waar de meeste predikanten van de PKN door gevormd zijn – om jezelf tegen te komen opdat je een betere pastor wordt. Faber is nog altijd beroemd in Amerika! Hij was ook een grootheid binnen de VPRO. Mensen van hier die hem gekend hebben schetsen hem als een hele lange man; sportief; en een intellectueel.

Ik vond zijn autobiografie. Stond al jaren in mijn kast; nooit gelezen. Maar toen ik er achter kwam dat hij mijn voorganger is, ben ik er aan begonnen.

Het is een spannend boek.

Faber kwam hier in 1937, hij was amper 30.

We telden toen nog dik duizend leden..! De kerk was iedere zondag stampvol, en Faber haad 100 cathechisanten..

In zijn autobiografie beschrijft hij de problemen waar hij in onze gemeente tegenaan liep. Dat was vooral tegen zichzelf. Faber kwam als een typische intellectueel en was nogal van het harmoniemodel. Een overlegger. In deze kerk zaten in die jaren zowel de bourgeouis van Schiedam, als de leiding van de Schiedammer vakbond en de voorzitters van de SDAP. Voordat Faber hier kwam, was hij in 1932 oprichter van de EDD (eenheid door democratie): "noch Mussert, noch Moskou". Hij was goed bevriend met Schermerhorn.

 Waar hij in Schiedam vooral tegen opliep was: een agressieprobleem. Niet nee kunnen zeggen; altijd aardig zijn en distantie betrachten. Compromissen maken.

Hij vertelt dat er in onze gemeente iemand was, die hem toen aanraadde bokslessen te nemen. Faber vertelt hoe ontzettend hem dat geholpen heeft..!

In de oorlog heeft hij geleerd zijn mannetje te staan. Ik vond drie preken van hem uit die dagen. Ze zijn moedig. In de teruggevonden archieven van de Nazi’s staat dat hij een hitser was – en hij heeft een aantal malen moeten onderduiken.

 Vandaag gaat Jezus met zijn vrienden op pelgrimsreis naar de tempel van Jeruzalem.

De andere drie evangelisten laten dit gebeuren na de intocht in Jeruzalem, na Palmpasen. Er is dan een groot aantal enthousiastelingen die meent dat hij de Romeinen de stad uit gaat vegen. Ze zien Jezus als verzetsheld. Maar dat was buiten de waard zelf om gerekend. De drie evangelisten beschrijven dit gebeuren als HET kantelpunt. Hij doet niet wat we van hem willen. Een week later is hij dan ook dood.

U herinnert zich de film “Jesus Christ Superstar” die momenteel weer toert door onze lage landen, met Ted Neeley – hij kan deze scene prachtig schreeuwen: “My temple should be: a house of prayer!! And what have you made of it??”

Johannes echter plaatst het gebeuren helemaal aan het begin van Jezus’ missie; vlak na het gebeuren van de trouwerij van Kana en vlak voor het gesprek met Nicodemus. De gordijnen om onze tekst heen zijn liefdevol en filosofisch.

Juist daarom komt dit verhaal rauw binnen; als zwart op wit.

Zo wil Johannes de samenhang schetsen die er onderhuisds zit in de schijnbaar verschillende Jezusbeelden!

Passie, Liefde; zeker kan dat kwaadheid en agressie kan veroorzaken.

Een Jezus die vloekt met de tempelgebruiken. Die razend is. Vol heilige verontwaardiging en agressie. Zeker geen lieverdje. Hij kiest positie.

Ik laat dat verhaal over de drie dagen die Jezus volgens Johannes nodig heeft om op te staan, even voor wat ze zijn; dat komt wel in de Paasperiode.

Maar over opstand en opstanding gesproken – daar staat dit verhaal vol mee.

 

Ik ben opgegroeid als jochie die de oudste en de wijste moest wezen. “En laat ons zonder vrezen / de miste willen wezen”. Andere wang toekeren. Of “Daar alleen kan liefde wonen, daar alleen is ‘t leven goed..” Andere wang toekeren et cetera. Niks geen opstandigheid, niks geen agressie.

Kenmerk van de echte chisten was vooral: NIET VLOEKEN.

 

Nu weet ik, ook door dit verhaal, ook door de verhalen rond de oorlog van Heije Faber, dat er veel meer gevloekt zou moeten worden..!

Dat christendom geen geloof is voor softies. Niet iets voor mee lopers. Geloof in Jezus is echt niet commercieel verantwoord.

Wat is de sleutel om dit verhaal te begrijpen?

Laat ik een artike gebruiken dat verleden zaterdag in de Trouw stond. Het ging over bedrijven en religie en is geschreven door een italiaans econoom.

Er blijken steeds meer bedrijven brood te zien in mindfullness, yoga op de werkvloer, of rituelen tijdens het werk. En waarom?

Niet om de werknemers een aangenamer leven te geven; ook niet omdat ze zelf het licht gezien hebben. Nee – maar omdat ze op die manier de opmzet en productiiviteit van hun werknemers hopen te verhogen.

Religie is dan verworden tot middel. Terwijl het volgens de schrijver doel is. Je hebt middelen, en doelen; religie is een doel, en nooit een middel.

 

Zo zou het ook in de tempel moeten zijn. Of in de kerk.

Het viel Jezus vies tegen dat de kerk een commercieel bedrijf was geworden. Het vloekt met alles, wat hem heilig is.

Ik denk ook dat juist daarom het zo keihard aankomt als mensen met pretenties zoals priesters of dominees hun functie misbruiken om sex te kunnen hebben. Ik denk dat het van onze kant veel kwalijker is dan het Oxfam-schandaal, hoe erg dat ook is. Het heeft er wel mee te maken; vertrouwen dat geschonden wordt.

Daar wil je niet bij horen.

Dit is de woede van Jezus.

 

We gaan straks het lied “Er binnen in” zingen.

Binnen in zou er rust mogen zijn. Anders blijf je maar draven – als de hond achter zijn worstje toen er nog hondenkarren waren. Maar er zijn genoeg voorbeelden van mensen die de rust niet meer hebben omdat ze altijd targets moeten moeten na streven.

Binnen in echter mag je. En ben je geen moetje. Gezegend ben je; je bent bemind, klinkt de stem uit een hemel. Behoed die plek; hou hem zuiver; reinig die plek.

Dat doet Jezus hier. Hij komt in het hart van zijn geloof, de tempel en die moet heilig zijn. God ik herinner me de conflicten thuis om de ‘s zondagse kleren..! Pas nu begrijp ik het en ja, ik draag deze toga ook met ere. Het zijn natuurlijk maar kleine voorbeeldjes – net zoals er mensen zijn die zich gruwelijk kunnen ergeren aan ongepast gedrag in een kerk – kletsen voor de dienst of door het orgelspel heen.

“God, herschep mijn hart – maak het zuiver – geef mijn geest, diep in mij nieuws bestand..”. Die antifoon van psalm 51 ligt mij in het hart geschreven.

Of die psalm 87 die wij vandaag lezen: het gebed dat de tempel een plek is waar iedereen zo welkom is dat hij het ervaart alsof hij er geboren is..!

Of die andere psalm, psalm 90: “Leer mij zo mijn dagen te tellen dat mij wijsheid des harten geword”.

Bewust – zijn. Als het in geloof ergens om gaan moet, is het daarom.

En dan ga je inderdaad die trucjes van bedrijven doorzien –

en het zou wel eens volkomen contraproductief kunnen werken ook.

In ieder geval waren deze psalmen Jezus in zijn ziel gegrifd: hij vatte zijn geloof eens zo samen: “God liefhebben met heel je wezen en je naaste als jezelf”.

Als dat mis gaat in de kern, hier: de tempel; dan heb je een kwaaie aan hem, dan wordt hij in Godsnaam des duivels.

 

Dus.

Bescherm, beschut de ruimte er binnen in. Blijf in gebed in de stilte. In de verwondering. Zoek de heiligheid in de veiligheid.

 

Zo alleen kun je de oorlog overleven.

 

Orgelspel

Zingen: Er binnen in.

Het geschiedde in Pernis bij de Plus. Daar krijg je Koins bij de koop.

Maar alleen 7 jarigen en hun oma’s blijken geïnteresseerd. Ik had slechts een brood gekocht; te weinig voor een Koin (10 euro). Staat een jochie buiten mij hoopvol op te wachten en moet ik hem, helaas, teleurstellen. Dus ik spreek de fietshangjongeren aan: “Hebben jullie er niet eentje voor hem?”

Zij schamperen: "Maar die zijn voor kinderen! Wij zijn veertien. Wij doen daar niet aan”.

Even is het stil, tot de slimste opmerkt: “Geef mij maar Bitcoins".

Ik, spontaan: "Om te bidden moet je naar de kerk".

Zo, op mijn fiets terug naar thuis, is het idee geboren. BiDcoins! Variatie op Airmiles: Heaven Miles (of leuker nog: Heaven$Miles). Ik bel meteen een bevriende ontwerpster. Ze is enthousiast en ziet wel brood in deze stenen.

Binnen tien dagen heb ik een schatkist vol Bidcoins. Ik zou zeggen: als je nog eens doodgaat, stop deze obool onder je tong, maak de veerman blij; succes verzekerd. Topdrop! Johannes 2: het gehandel in de tempel. Blijkt Jezus behalve bemind en beminnelijk ook allemachtig kwaad te kunnen worden. Gelukkig maar!

Die lezingen had ik kennelijk ergens in mijn onbewuste liggen; ik werd helemaal warm van het Bidcoin-idee. Het werkte als een mosterdzaad.

Ik bid, dat heel wat vreemde vogels zich zullen nestelen in deze boom met wortels in het evangelie. Ook dit is een soortement piramidespel, wie weet gaat het viraal?

Ik heb er per slot van rekening 1500 laten maken. Deze week radio interviews, het AD, gister TV; ik moet er nog 1000 bij maken. Maar voor ons kerkje heb ik er bewaard. Vanuit de schatkist achterin kunt u ze mee nemen; doe dan een bijdrage in de plaats van. En ik heb er een lied over gemaakt dat we nu gaan zingen.

Na de zegen nog eenmaal: Tel uw zegeningen