Waarom toch steeds verder kijken? Waarom altijd weer een andere deur openen en voor de zoveelste maal op de tocht gaan staan? Waar komt toch dat geloof vandaan, dat het gras aan de andere kant van de heuvel groener is? Hoort dat bij geloven, Exodus, opstanding? Van mij kwamen de one-liners als “beter verwarring dan verstarring”, “Goh is de moeder van God” en ook “optimist tot in de kist”. Maar soms denk ik: “Hou die grote klep van Pandora nou eens dicht..”.

Drie dingen verwarren momenteel mijn ziel.

Het Beste Boek dat ik afgelopen jaar gelezen heb, was: “Een doodgewoon leven”. Het is tachtig jaar geleden geschreven door de Tsjech Karel Čapek. Een spoorwegbeambte (man op een kruising van wegen!) maakt aan het eind van zijn leven de balans op. Daarbij blijkt gaandeweg dat niets zo eenvoudig is, als het op het eerste gezicht leek. Na een negentig pagina’s fraai geschreven autobiografie, sluipt een adder onder het gras: de goede man had zichzelf beschreven met andermans ogen. Hij had zijn leven lang geprobeerd te behagen, ook in zijn autobiografie. En nu vond hij zichzelf laf. Want er was meer; weggestopt, afgesloten, verdrongen. De rest van het boek bestaat uit verwarring.

Wie ben ik? Hoe ben ik geworden die ik ben? Een toevallige samenloop van omstandigheden, waar ik uit lijfsbehoud het beste van tracht te maken? Had ik wel een ziel? Heb ik wel één ziel?

Is er wel iets “doodgewoon”?

Aan het eind van het boek(jaar) blijf je met grote thema’s achter: De hoofdpersoon, en ik.

Nu, een paar maanden later, ben ik er nog steeds ondersteboven van dat  wijze boek van Capek.

Toen kwam 10 mei 2012: De interreligieuze ontmoeting in Lunteren. Het was makkelijker geweest om traditionele vertegenwoordigers van de vijf wereldgodsdiensten bij elkaar te brengen; om dan vervolgens beleefd met elkaar te keuvelen over de schoonheid van de wederzijdse tradities.

Waarom heb ik nu net zoekers uitgenodigd - en niet mensen die HET gevonden hebben en trouw gebleven zijn? Waarom niet mensen met alles netjes op een rijtje?

De balans opmakend: zeventig mensen in de zaal, eerlijke gesprekken, zoeken naar woorden.

Was het een “mooie avond”? Nee. De avond was niet mooi; de avond was intens. Veel mensen bleven na afloop met meer verwarring zitten dan ze tevoren hadden, en dat gold ook voor ons vijf forumleden.  Alweer: Rara, wie ben ik? Hoe ben ik geworden die ik ben? Een toevallige samenloop van omstandigheden waar ik uit lijfsbehoud het beste van tracht te maken?

Ook met deze avond werd een doos van Pandora geopend.

De Griekse mythologie schonk ons het meisje Pandora (haar naam betekent: alles gegeven). Ze was besteld door Zeus als straf voor het door mensen stelen van vuur. Zeus’ doel was, om de mensen definitief rusteloos te maken. Toen het mooiste meisje klaar was,  gaf elk van de Goden haar hun beste eigenschap mee. Zo werd Pandora niet alleen de mooiste, maar ook de slimste, sterkste, rijkste, dapperste – en de nieuwsgierigste. Om haar in schijn een lang en gelukkig leven te bezorgen schonken de Goden haar daar nog bovenop dat vermaledijde kistje, dat ze voor haar eigen veiligheid nooit open mocht maken. Alle  ellende van de wereld zat er goed in opgesloten.

Lang ging het goed; totdat in een onbewaakt ogenblik Pandora’s nieuwsgierigheid sterker bleek dan haar wijsheid en moraal. Ze opende haar box.

En honger, hebzucht en haat waaiden, voortaan onbeheersbaar, onze wereld binnen.

Met een klap sloot ze het doosje, en zo behielden we slechts één eigenschap:

De Hoop. Die bleef op de bodem zitten en vloog nooit bij ons vandaan (hoop bestond dus niet in de mythische wereld zonder vragen; in het paradijs is geen hoop).

Dit verhaal lijkt als twee druppels water op dat verhaal van de appel (…appèl).

De wijzen die deze verhalen optekenden, bezaten een diep inzicht in de menselijke natuur. Want ze wisten dat  ouders, heilige boeken nog zo mogen waarschuwen om toch en vooral binnen de perken, parken of paradijzen te blijven: onze nieuwsgierigheid is sterker. Icarus, Prometheus, Boeddha, Krishna, Mohammed, Adam en Eva:

het is altijd de adder onder het gras, die ons wereldwijs gemaakt heeft.

Vrijheid is een groot goed, maar je betaalt het duur: met onzekerheid.

Ga je op reis, dan kom je op de tocht… Blijf je veilig binnen de lijntjes, dan..?

Ja, en dan. En dat is het derde (en vast niet het laatste) wat me verwart.

Ik hoor dat modern genetisch onderzoek uitwijst, dat planten (en niet alleen planten) die afgezonderd worden van kruisbestuiving; die geisoleerd en van vreemde smetten vrij opgroeien - tenslotte (hopeloos!) hun levenskracht verliezen, en uitsterven. Dezelfde experimenten zijn gedaan op fruitvliegjes en vissen.

In het Genesis-verhaal staat dat God alle dieren en planten schiep naar hun eigen aard, en dat het goed was. Bij de mens staat dat niet: wij zijn gemaakt naar Gods beeld en kunnen dus nooit zeggen: “Ik ben nou eenmaal zo”. Want wie we zijn, we weten het (nog) niet.

Uitdaging, avontuur, onzekerheid – en dus hoop - is nodig om te overleven en sterker te worden.

Tochtgenoten – tochtgenieters..?

Maar houdt het dan nooit op?