Tot 15 augustus ben ik er niet..

(..en het schilderij onder is van Norman Rockwell: Easter Morning)

 

Laatste dienst was in Colmschate en ging over vakantie:

Drie zinnetjes uit Handelingen 8 zijn de zin van deze laatste dienst:

- Ga op reis in zuidelijke richting

- Hij zette de wagen stil

- En hij vervolgde zijn weg met vreugde.

Wij vertrekken vanuit Bathmen met de caravan naar Frankrijk, deze week. Onderweg zullen we de wagen lekker vaak stil zetten.

En we hopen dat ook wij na de vakantie onze weg in vreugde zullen voortzetten.

 

Stilstaan: daar verander je van. Daar recreëer je van.

Als religie ergens voor bedoeld is - : dan is het om stil te staan; bewust te zijn.

Als godsdienst ergens voor bedoeld is,

als je god ergens mee zou kunnen dienen;

dan door stil te staan, bewust te worden

door een eind met iemand op te lopen, je eigen gedachtentrein stil te zetten

of, bij iemand stil te staan zoals we vandaag doen

en dan daarna, na deze zondag, na die ontmoeting -

je weg met blijdschap te vervolgen.

Daar dien je God mee. Daarom staat dit gebouw hier; daarom zijn we hier, om stil te staan, om opgeladen te worden, om water te vinden in de woestijn - om dan onze weg in blijdschap te vervolgen.

 

Het gaat vandaag over de ontmoeting met buitenlanders. Om hun taal, hun cultuur; om daar open voor te zijn. Daar verander je door, daar word je groter en ruimer van.

En ik laat Jezus vandaag het goede voorbeeld geven. De tekst die we dadelijk horen, dat is waarschijnlijk een van de alleroudste van de bijbel. Want Jezus is nog niet zo Christus-achtig; nog niet de allesweter, de koning, de held die altijd gelijk heeft.

Jezus laat zich veranderen, doordat hij een vreemdeling ontmoet. Hij laat zich “bekeren”, door stil te staan, zich te openen. Daardoor verandert hij van gedachten, en van gedrag.

 

Preek

Stilstaan: daar verander je van. Daar recreëer je van.

Als religie ergens voor bedoeld is - : dan is het om stil te staan; bewust te zijn.

 

Ik weet niet of wij zo lang en zo ver op deze dienst kunnen teren, de kamerling moest nog helemaal naar Ethiopië, dus dwars door het lange Egypte, helemaal de droge Soedan door - een reis van een maand. Hij was ineens helemaal alleen, Filippus was weg, geen voorganger meer - en toch, hij  vervolgt zijn weg met blijdschap. Wat is er gebeurd?

In ons verhaal moet een blanke man op pad, om een zwarte man te ontmoeten.

Wie was deze zwarte man?

“Kamerling” lezen de kinderbijbels - eunuch, castraat staat er in het echt.

 

Deze mens was om der wille van de politiek onvruchtbaar gemaakt.

Het is hem overkomen, toen hij nog maar kind was; nog voordat hij recht van spreken heeft had. Opdat hij zijn hoge stem zou houden, opdat hij de koningin niet zou lastig vallen, opdat zijn hele energie gericht zou zijn op de taak hem toegedacht. Een ontmande.

Dat is dan ook de betekenis van die deprimerende tekst die hij aan het lezen is: als een lam werd hij ter slachtbank geleid, een kind nog; en niemand zou ooit van zijn nageslacht vernemen.

Waarom leest hij nu net deze tekst?

Wel: de man komt van Jeruzalem en heeft ook geprobeerd de tempel te bezoeken.

Maar dat is nu naar: Op de tempel staat een bordje waarop met Bijbelteksten en al staat geschreven dat alleen gelovige, reine en onbeschadigde mensen mogen binnenkomen.

Geen menstruerende vrouwen; geen blinden, lammen; geen ontmande. Een bordje:

Slegs vir niet gehandicapte.

Onze zwarte man wist dat kennelijk niet tevoren. En nu keert hij, als een geslagen hond, terug naar Ethiopië. Hij zal er van het bezoek aan de tempel niet vrolijker op geworden zijn. Zo kan godsdienst dus ook werken: dat het mensen kleiner maakt, rassen scheidt, de sterken sanctioneert.

En daar word je dan echt niet blij van. Foute godsdienst.

 

 

We kijken naar de ets van Rembrandt. Rembrandt heeft uitvoerig stil gestaan bij dit verhaal;

en hij heeft de inhoud op zijn eigen, geniale manier vertaald.

Op de ets zie je: Filippus. Diens naam betekent: vriend van paarden. Het is een bijnaam; iemand die ervan houdt zich snel voor te bewegen; snelle, oppervlakkige jongen; grote passen, snel thuis.

Hier zou hij Schumacher genoemd worden of Jaguar, of Wallstreet.

Een man die zo snel mogelijk zo veel mogelijk wil. 

Maar op deze ets is het een oude man. Je kunt je moeilijk voorstellen dat Sint Flip in deze conditie de wagen van die kamerling had kunnen bijhouden(..).

In deze gestalte, van oud en wijs man, zo heeft Rembrandt God steeds geschetst; een joodse vaderfiguur. De vader van de verloren zoon ziet er op de tientallen etsen exact zo uit. Ook als Rembrandt Abraham of de blinde Tobias schetst, is het dezelfde joodse man;

een vertrouwd model uit Rembrandts atelier.

Dat deze oude wijze man hier in Filippus’ plaats staat, komt waarschijnlijk omdat het hier om een doop gaat. Rembrandt schetst, etst de doop als een genade van God en kijk: hij doopt zelfs op de manier waarop in Rembrandts eigen gereformeerde kerk gedoopt wordt; met een handjevol water. In het bijbelverhaal tenminste lopen beide mannen het water in.

Rembrandt heeft het verhaal geactualiseerd en van een theologische lading voorzien.

 

De echte Filippus, de paardenvriend (filos en hippos) zie je hoog te paard gezeten links van het gebeuren. Het is de grootste, zoals op het doek van de verloren zoon de oudste zoon verongelijkt ook het hele doek beheerst. De Romeinse soldaat met speer (waarom een speer? Er is toch niks aan de hand!) is hetzelfde model, dezelfde man, die Jezus, op een andere ets, doorsteekt, aan het kruis.

Hij neemt de meeste ruimte in beslag, net als de oudste zoon - Rembrandt weet uit ervaring dat die emotie in ons de meeste ruimte inneemt. Hij staat voor ons eigen ego, vermoed ik.

 

Hoe gaan we met zo’n zwarte man met zo’n vreemd stemmetje om?

Hoe vinden wij het dat die zomaar gedoopt wordt?

 

Wij - zijn de snelle mensen, vlug met ons oordeel. Die soldaat staat daar al klaar om te vertrekken, kwartdraai naar links; is er eigenlijk helemaal niet bij, om ontmoet te worden.

We vinden het vaak alleen maar lastig dat onze wagen, onze roltrap stopt, ons tempo stokt en hebben onze speer al klaar. Zo schetst Rembrandt ons in de geschiedenis: als snelle, gewapende mensen.

 

Hoe dan ook: de knielende man is zwart. Een Ethiopiër, een zwartman.

Hier staan blank en zwart stil bij elkaar, luisteren naar elkaar, groeien van elkaar.

Zetten de wagens stil - en vervolgen hun weg met blijdschap.

Kijk naar de ets:

 

Naast de geknielde eunuch staat een eveneens donker jochie, die het hoofddeksel van de kamerling vasthoudt. Rembrandt geloofde in de kinderdoop, dat ieder mensenkind bemind wordt door God.

Rembrandt vertaalt het verhaal ook hier naar zijn eigen tempo en tijd; net als hij gedaan heeft met Filippus en het jongetje.

Want achter het jongetje: een hond. De hond! Want ook die hond is een citaat uit een ander bijbelverhaal van Jezus: Mattheus 15 : 21vv:

Zijn leerlingen kwamen naar Hem toe en vroegen Hem: `Er loopt de hele tijd een vrouw uit Kana achter ons aan. Stuur die vrouw weg, want ze roept ons achterna.' Hij antwoordde: `Ik ben alleen gestuurd naar de verloren schapen van het huis van Israël.' Maar zij kwam naar Hem toe en knielde voor Hem neer en zei: `Heer, help me.' 26 Hij gaf haar ten antwoord: `Het is niet goed het brood van de kinderen te nemen en het aan de hondjes te geven.' Maar zij zei: `Juist, Heer, want wat de hondjes eten, zijn de kruimels die van de tafel van hun baas vallen.' Toen gaf Jezus haar ten antwoord: `Vrouw, groot is uw vertrouwen. Moge het u vergaan zoals u wenst.'

Eens had ook Jezus niet-joden buitengesloten. De buitenlandse vrouw die dat overkwam had meteen gezegd dat honden tenminste recht hebben op kruimels van de tafel; vanaf dat moment was Jezus bekeerd en overtuigd; het goede nieuws geldt iedereen. Deze vrouw had ook een wagen stilgezet..

En zij, deze vrouw, heeft Jezus bekeerd.

 

Komen we terug op het thema van vandaag: Hoe gaat het verder.

Er is een islamitisch verhaal, een sufiverhaal dat heel goed past bij het verhaal dat we vandaag lazen en het thema leven en sterven naderbij brengt.

Het gaat over een rivier.

De rivier stroomt tintelend door het land, maakt alles groen, en fris, en vruchtbaar.

Maar dan: dan komt bij de woestijn. Die woestijn is heet, en droog, en de rivier weet dat hij er niet doorheen kan en dat hij sterven moet. Wat doet de rivier?

De rivier moet sterven om te leven.

Hij verdampt. En verder, veel verder komt hij in het gebergte als regen weer neer. 

 

Ook deze onvruchtbare man gaat zijn weg de woestijn in en hij leest het verhaal van zijn leven, the story of his life. En Filippus komt naast hem lopen en leert hem dat hij verder moet lezen - naar de tekst meteen in het volgende hoofdstuk, waar Jesaja namelijk verder profeteert, dat de onvruchtbare zal baren.

Ook als je geen kinderen hebt kun je nageslacht hebben. Je verhaal wordt verder verteld; de rivier stroomt op een andere manier verder; in blijdschap.

Want deze meneer, zo gaat het verhaal, is de stichter van het Ethiopisch christendom geworden, van de oudste kerk ter wereld, die van de rastafarians, van de Ethiopische kerk.

Zijn kinderen, zijn nageslacht.

 

Hoe willen wij herinnerd worden? Wij, van deze Ichthus kerk in Colmschate? Wat wil deze kerk betekenen voor mensen?

Een plaats, waar je mensen tegenkomt die hun verhaal met je delen.

Een plaats om stil te staan, om je leven anders te leren zien. Om te veranderen, te verbreden, groter, ruimer, wijzer, liefdevoller te worden.

 

En hij zette de wagen stil. Prachtige woorden, als in een mantra.

Misschien naast “vrees niet” en “er zij licht” de mooiste woorden van de bijbel.

Versta je wat je leest?

 

Het is goed om de wagen stil te zetten. Om te stoppen met doordraaien.

Om te stoppen, de sabbat te vieren in het midden van de weg, in het midden van de week.

Om je geliefden te binnen te brengen, en waar ze voor stonden.

Om hun idealen door te vertellen en verder te leven.

 

Het is goed, om een eind met elkaar mee te lopen, bij elkaar stil te staan, op dezelfde golflengte, en de diepte in te gaan, om je te laten onderdompelen.

Het is goed om af te dalen naar het water, te graven naar de bron.

Yes we can! 

Filippus is, na de doop, ineens spoorloos verdwenen en de kamerling zag hem niet meer. De lange,  lange weg naar Morenland, het tegenwoordige Ethiopië, leidt door de Negev woestijn;

dan volgt Egypte; dan een enorm stuk door de Saharawoestijn en wat wij nu Soedan noemen.

Die lange weg had de kamerling slechts de thora bij zich en de herinnering aan de doop. Veel minder dan wij hebben. Geen gemeenteleden, geen herder; onderweg naar een land dat niet verstaat wat het leest. En toch - vervolgt hij zijn weg met blijdschap.

Alsof hij nu geroepen is door een engel, zoals Filippus eerder.

 

De zwarte man uit morenland vervolgt zijn weg alleen -

en desalniettemin vloeit zijn beker  over.          

Er zijn andere mensen met een ander tempo, een andere taal, een andere cultuur. Jong en oud; man en vrouw; zwart en blank, noem maar op.

Mensen aan wie je voorbijsnelt met je eigen oogkleppen, je blik, je blikken, je speer, je wagen. Maar soms zullen we pas op de plaats maken. Wanneer je bijvoorbeeld bij een ouder iemand op bezoek mag.

Of wanneer een oudere een kleinkind ontmoet. Dan is het belangrijk dat je naar elkaar afdaalt, elkaars levensverhaal wilt delen en mee-delen.

 

Als religie ergens voor bedoeld is:

dan is het om stil te staan; bewust te zijn.

Als godsdienst ergens voor bedoeld is,

als je God ergens mee zou kunnen dienen, dan:

door stil te staan en bewust te zijn.

Opdat je water vindt in de woestijn.

Opdat je na dat ontmoeten je weg met blijdschap zult vervolgen. 

Niet de woestijn, niet de dood heeft niet het laatste woord.

Amen

 

We gaan nu luisteren naar een vrouw, Jenny Arean – ja dezelfde die in Het Schaap met Arie Balk getrouwd was! Riek heet ze daar – Jenny Arean is een fantastische zangeres, en dit vind ik eigenlijk haar mooiste nummer. Ook over Frankrijk, over de bus stil zetten, over stilstaan en nadenken en hoe belangrijk dat is.