Dodo van Haske
Deze dag, 30 maart (2023) is het:
de naamdag dan de heilige kluizenaar-monnik Dodo van Haske.
Op deze pagina reis je van Dodo de kluizenaar naar dappere Dodo; via het Dodopaad (zoek ook eens op de theatervoorstelling van een paar jaar terug) kom je in Haskerdijken. Ook krijg je voorgeschoteld hoe de grote Jim Henson op voorspraak van de dappere Dodo de Muppets heeft vormgegeven. Dodo van Haske blijkt een voorname voorvader van Bert en Ernie!
Dodo's leven
Dodo (“man van het volk”) werd in 1183 (?) geboren nabij Hallum. Al vanaf zijn zevende bleek hij over genezingskracht te beschikken. Vanaf die ontdekking werd zijn huisje natuurlijk nagenoeg bestormd door zieken. Zijn moeder verhuisde hem naar het klooster van de Norbertijnen. Dodo wil echter een meer ascetisch leven leiden en vraagt zijn abt toestemming om zich te vestigen in een uithof van het klooster te Bakkeveen. Hier bouwt Dodo een stevige stenen kluis.
Op een "bepaald" moment reist hij naar Haska en krijgt daar een visioen waarbij het kruisbeeld van het kerkje tot hem spreekt. Dan valt de deur van de kerk dicht en als hij de deur met veel moeite open krijgt schreeuwt de duivel hem toe "dat hij hem hier zal terugzien!".
Vele jaren later wordt hij door geestelijke Wybrand van Haska vanuit Bakkeveen naar het kerkje in Haska gezonden. Dodo weet zich geroepen en gaat ogenblikkelijk op weg; hij schroomt het zelfs niet om over één ijs nacht te gaan. Dat geschiedde in de nacht van Sint-Andries begin november.
Hier bouwde hij zich een kluizenaarswoning van waardeloos materiaal. Maar hulpeloze medemensen weten hem altijd te vinden. In Haske geneest hij een klein meisje van epilepsie en een losgeslagen psychopaat van zijn geestesziekte - wat Dodo een witte koe als dank opleverde. Die afbeelding vind je langs het Dodopaad (de stenen zijn afkomstig van het latere klooster).
Ook zette Dodo zich in voor afschaffing van bloedwraak. De familie van een vermoord persoon werd geacht wraak te nemen door een willekeurig persoon uit de familie van de moordenaar te doden.
De duivel zelf versloeg hij met vasten en gebed.
Na vijf jaar Haske stierf Dodo op de zondag na Maria-Boodschap in het jaar 1231. Tijdens zijn heftige bidden stortte zijn hut tenslotte in. Zo werd hij door zijn medegelovigen gevonden. Nadat het puin geruimd was, ontwaarde men echter de vijf stigmata op zijn lichaam. Ook had hij “kamelenknieën”; gevolg van duizenden kniebuigingen per dag (het Jezusgebed).
Al snel ontstaat er een cultus rondom de zo tragisch omgekomen wonderdoener. Heer Wybrand van Haska heeft samen met twee geestelijken en hun families het plan opgevat om op deze heilige plek een klooster te stichten volgens de regel van Sint Augustinus.
Klooster
Dit klooster Haska (ook Maria’s Rozendal of het Haskerconvent genoemd) komt tot bloei; op het hoogtepunt zullen er zestig kloosterlingen gewoond hebben. Zowel mannen als vrouwen konden toetreden en zij hielden zich (ora et labora!) bezig met ziekenzorg en de inpoldering van het veengebied. Van tijd tot tijd worden er huizen bijgebouwd, waaruit uiteindelijk een compleet dorp ontstaat. Het klooster zelf werd tijdens de tachtigjarige oorlog verwoest door geuzen. Het dorp, nu Haskerdijken genoemd, ligt nog altijd rechts langs de spoorlijn van Heerenveen naar Leeuwarden. Er staat nog steeds een kerk, als altijd kapel genoemd. In 1818 werd er een kapel gebouwd op de fundamenten van het oude klooster. Rij je over de A32 (Heerenveen- Leeuwarden) dan zie je die kapel eenzaam in het kale veen-ontginningslandschap.
Ik meen dat Dodo naast Titus Brandsma en kardinaal De Jong van Ameland (het standbeeld daar lijkt volgens mijn zoons op Willy Wonka) de derde, of liever: de eerste de beste Friese Heilige is. Heerenveen had er zonder hem anders uitgezien. Met hem begon de drooglegging. 30 maart: Leve Sint Dodo!
Navertelling - en nu komt het.
Dodo kon ik er helaas niet vinden, maar dit is mijn bijdrage.
Want Dodo is alles behalve vergeten. (klik) Bakkeveen claimt de heilige even zo goed:
En dan: mannennamen afgeleid van Dodo: Dido, Doede, Doeke, Doekele, Doetse, Dodon (Frans). Vrouwennamen: Doecilia, Doedtsje, Doete, Doetsje. En nee, de Dodo (walgvogel) die de Hollanders opgesoepeerd hebben in Mauritius was niet naar hem vernoemd: diens naam is waarschijnlijk afgeleid van het woord dodaars, vrij vertaald "pluk-kontig" en sloeg op het plukje (dodde) veren op de anusstreek (aars) van de gigantische kip-duif-vogel.
Dappere Dodo
Ook leeft Dodo's naam naam voort in het eerste Nederlandse televisieprogramma voor kinderen: “Dappere Dodo”. De KRO zocht een treffende naam voor een poppenspel. Men ging bladeren in het grote heiligenboek, en stuitte op de allitererende Dodo. Nu ja - met “dappere” ervoor werd het een naam die inburgerde: er zijn in tien jaar tijds vanaf 1957 vijfenzeventig afleveringen van Dappere Dodo gemaakt. Klik en je krijgt de engste te zien!
Het wonderverhaal gaat nog verder. Jim Henson (van de muppets) ging op bezoek bij Bert Brugman, toneel- en poppenspeler. Die ontwierp voor de nederlandse TV en geïnspireerd door het wajangspel de poppen voor de serie. Jim Henson was op zoek naar een manier om zijn poppen natuurlijker te laten bewegen en nam het systeem van Bert Brugman over. Hier kun je interview zien met zoon Jaap, die Dodo aan zijn stem hielp en het verhaal van Jim Henson vertelt.
Dodopaad
Met de aanleg van het Dodopaad is de grondlegger teruggebracht in het dorp. Vanuit de lucht (en straks op Google Earth) is het woord Dodo te lezen. Het Dodopaad maakt deel uit van de route van St. Jacobiparochie naar Santiago de Compostella.
Ter nagedachtenis aan de heilige Dodo is er een bosje aangelegd nabij de kapel, waarin de letters 'DODO' vanuit de lucht te lezen zijn. Het bosje maakt deel uit van het Jabikspaad.
Muppets
Hun monden zijn net de beide O's van dOdO:
Klik voor kleinzoon Kermit en Manamana (die dapp're Dodo)
Nawoord
Ik heb er een paar keer in de kapel van Haskerdijken gepreekt toen ik leraar was aan het (toen nog) Nassau College in Heerenveen. Daar was een meisje uit HAVO3 dat naast de kapel woonde en er een scriptie over schreef. Het zal 1982 geweest zijn. Ik ben er een keer of wat wezen preken en hoorde van opgravingen en het Fries museum. Het verhaal liet me niet los, en nog iedere keer als ik per trein of Volkswagen langs rijd, roep ik "Dag Dodo!". Nu ik sinds een paar maanden in de buurt woon, ben ik het Dodopaad gaan lopen. Vandaar.
Van het een komt het ander, dat blijkt.
In de kerk is een kruis dat samengesteld is van de tegels van het klooster.
Ik zal er vanmiddag een kaarsje branden. Voor alle dappere Dodo's, creatieven, wereldverbeteraars en andere kinderen.
Mission accomplished.
Vanmiddag kaarsjes gebrand bij het kruis, gemaakt uit de geglazuurde stenen van het voormalig klooster.
...en tenslotte verscheen hij me ook nog bij Wordfeud. Op diezelfde 30e!
En toen:
Over alliteratie gesproken! Vandaag (zondag 2 april) reed ik naar Hoorn. Jarige Jop die in de buurt moest wezen voor een biljartdemonstratie, had me uitgenodigd in het museum van de 20e eeuw. Wat een alleraardigst museum dat is! Heb ik deze week een beschermengel met heilige humor op de schouder? Of is het sint Dodo zelf? Hij sprak immers ook tot mijn verbeelding en ik hád hem aangesproken in zijn kapel. Hoe het ook zij (en, zegt Rumi: "De schaakmeester zwijgt"): in dit museum is een expositie over TV helden van het verleden. Swiebertje was er, de Thunderbirds en de Fabeltjeskrant. Maar ook Dus: Dappere Dodo, in kleur zelfs met de alle originele kostuums en marionnettestokjes, die Jim Henson geïnspireerd hebben...
PS: DS
Ik keek altijd wel even naar de kapel om. Uit de trein, uit de auto.
Nu zeg ik iedere keer: "Dag, Dodo". Hij is mijn heilige geworden.
"Dodo" staat voor alles wat ik boven schreef. Voor wat ik graag wil wezen. Teruggetrokken en sociaal mijn beide zijden), dapper en creatief, "liever naïever"; "the man with the child in his eyes"muzikaal, avontuurlijk, Friesland, de samenwerking in een dorp, de zoektocht naar verband en verbinding, melancholie, verlangen, de heilige dwaasheid van geloof. Soms ga je twijfelen aan je ongeloof. Bijvoorbeeld: toen moeder en ik Gerben van der Veen belden om de sleutel van de kapel om er een kaars te branden wegens zijn naamdag, had hij de kerk voor ons geopend. We kwamen binnen en: er brandden al twee kaarsen. De volgende dag komt de pianostemster hier aan mijn huis. "Gerben van der Veen? Nou maar dat is een fantastische dirigent hoor! En hij heeft de Fryske Passy gecomponeerd met Eppie Dam als tekstschrijver!" Van Eppie Dam ben ik al lang fan. Ik had al een flyer in de kapel gezien maar dacht: "Verleden tijd, wat jammer". Toen bleken er nog eens twee uitvoeringen te komen in een stampvolle kerk in Heerenveen. Zaterdag werd gefilmd, voor de zondag van Jops verjaardag kon ik nog net een kaart bestellen. De compositie was modern muzikaal; de uitvoering was fantastisch; de teksten overtuigend. Op Goede Vrijdag te zien bij Omrop Fryslân (ook terug te kijken).
Daar verwonderde ik me met de glimlach van een diep vertrouwen. Ook met Jezus is het slecht afgelopen; toch leeft hij nog.
Dankzij Dodo was ik bij de Passy; nadat ik die ochtend iets van zijn DNA gevonden had in het museum van de 20e eeuw.
"De schaakmeester zwijgt"' wist Rumi. Soms krijg je even een glimp. Dank je wel, Dodo...!
En: "Dag, Dodo!"
