Dodo van Haske

Deze dag, 30 maart (2023) is het:

de naamdag dan de heilige kluizenaar-monnik Dodo van Haske.

Op deze pagina reis je van Dodo de kluizenaar naar dappere Dodo; via het Dodopaad (zoek ook eens op de theatervoorstelling van een paar jaar terug) kom je in Haskerdijken. Ook krijg je voorgeschoteld hoe de grote Jim Henson op voorspraak van de dappere Dodo de Muppets heeft vormgegeven. Dodo van Haske blijkt een voorname voorvader van Bert en Ernie!

 

 

Dodo's leven

Dodo (“man van het volk”) werd in 1183 (?) geboren nabij Hallum. Al vanaf zijn zevende bleek hij over genezingskracht te beschikken. Vanaf die ontdekking werd zijn huisje natuurlijk nagenoeg bestormd door zieken. Zijn moeder verhuisde hem naar het klooster van de Norbertijnen. Dodo wil echter een meer ascetisch leven leiden en vraagt zijn abt toestemming om zich te vestigen in een uithof van het klooster te Bakkeveen. Hier bouwt Dodo een stevige stenen kluis.

Op een "bepaald" moment reist hij naar Haska en krijgt daar een visioen waarbij het kruisbeeld van het kerkje tot hem spreekt. Dan valt de deur van de kerk dicht en als hij de deur met veel moeite open krijgt schreeuwt de duivel hem toe "dat hij hem hier zal terugzien!".

Vele jaren later wordt hij door geestelijke Wybrand van Haska vanuit Bakkeveen naar het kerkje in Haska gezonden. Dodo weet zich geroepen en gaat ogenblikkelijk op weg; hij schroomt het zelfs niet om over één ijs nacht te gaan. Dat geschiedde in de nacht van Sint-Andries begin november.

Hier bouwde hij zich een kluis van waardeloos materiaal. Wanhopige medemensen weten hem altijd te vinden. In Haske geneest hij een klein meisje van epilepsie en een losgeslagen psychopaat van zijn geestesziekte - wat Dodo een witte koe als dank opleverde. Die afbeelding vind je langs het Dodopaad (de stenen zijn afkomstig van het latere klooster). 

Ook zette Dodo zich in voor afschaffing van bloedwraak. De familie van een vermoord persoon werd geacht wraak te nemen door een willekeurig persoon uit de familie van de moordenaar te doden.

De duivel zelf versloeg hij met vasten en gebed.

Na vijf jaar Haske stierf Dodo op de zondag na Maria-Boodschap in het jaar 1231. Tijdens zijn heftige bidden stortte zijn hut tenslotte in. Zo werd hij door zijn medegelovigen gevonden. Nadat het puin geruimd was, ontwaarde men echter de vijf stigmata op zijn lichaam. Ook had hij “kamelenknieën”; gevolg van duizenden kniebuigingen per dag (het Jezusgebed).

Al snel ontstaat er een cultus rondom de zo tragisch omgekomen wonderdoener. Heer Wybrand van Haska heeft samen met twee geestelijken en hun families het plan opgevat om op deze heilige plek een klooster te stichten volgens de regel van Sint Augustinus. 

 

Klooster

Dit klooster Haska (ook Maria’s Rozendal of het Haskerconvent genoemd) komt tot bloei; op het hoogtepunt zullen er zestig kloosterlingen gewoond hebben. Zowel mannen als vrouwen konden toetreden en zij hielden zich (ora et labora!) bezig met ziekenzorg en de inpoldering van het veengebied. Van tijd tot tijd worden er huizen bijgebouwd, waaruit uiteindelijk een compleet dorp ontstaat. Het klooster zelf werd tijdens de tachtigjarige oorlog verwoest door geuzen. Het dorp, nu Haskerdijken genoemd, ligt nog altijd rechts langs de spoorlijn van Heerenveen naar Leeuwarden. Er staat nog steeds een kerk, als altijd kapel genoemd. In 1818 werd er een kapel gebouwd op de fundamenten van het oude klooster. Rij je over de A32 (Heerenveen- Leeuwarden) dan zie je die kapel eenzaam in het kale veen-ontginningslandschap.

Ik meen dat Dodo naast Titus Brandsma en kardinaal De Jong van Ameland (het standbeeld daar lijkt volgens mijn zoons op Willy Wonka) de derde, of liever: de eerste de beste Friese Heilige is. Heerenveen had er zonder hem anders uitgezien. Met hem begon de drooglegging. 30 maart: Leve Sint Dodo!

 

 

Navertelling - en nu komt het.

(Klik) In het Fries museum is tot 7 mei een prachtige tentoonstelling over het geestelijk leven in het Friesland van de middeleeuwen:

Dodo kon ik er helaas niet vinden, maar dit is mijn bijdrage.

Want Dodo is alles behalve vergeten. (klik) Bakkeveen claimt de heilige even zo goed:

En dan: mannennamen afgeleid van Dodo: Dido, Doede, Doeke, Doekele, Doetse, Dodon (Frans). Vrouwennamen: Doecilia, Doedtsje, Doete, Doetsje. En nee, de Dodo (walgvogel) die de Hollanders opgesoepeerd hebben in Mauritius was niet naar hem vernoemd:  diens naam is waarschijnlijk afgeleid van het woord dodaars, vrij vertaald "pluk-kontig" en sloeg op het plukje (dodde) veren op de anusstreek (aars) van de gigantische kip-duif-vogel.

Dappere Dodo

 

 

Ook leeft Dodo's naam naam voort in het eerste Nederlandse televisieprogramma voor kinderen: “Dappere Dodo”. De KRO zocht een treffende naam voor een poppenspel. Men ging bladeren in het grote heiligenboek, en stuitte op de allitererende Dodo. Nu ja - met “dappere” ervoor werd het een naam die inburgerde: er zijn in tien jaar tijds vanaf 1957 vijfenzeventig afleveringen van Dappere Dodo gemaakt. Klik en je krijgt de engste te zien!

Het wonderverhaal gaat nog verder. Jim Henson (van de muppets) ging op bezoek bij Bert Brugman, toneel- en poppenspeler. Die ontwierp voor de nederlandse TV en geïnspireerd door het wajangspel de poppen voor de serie. Jim Henson was op zoek naar een manier om zijn poppen natuurlijker te laten bewegen  en nam het systeem van Bert Brugman over. Hier kun je interview zien met zoon Jaap, die Dodo aan zijn stem hielp en het verhaal van Jim Henson vertelt. 

 

 

Dodopaad

Met de aanleg van het Dodopaad is de grondlegger teruggebracht in het dorp. Vanuit de lucht (en straks op Google Earth) is het woord Dodo te lezen. Het Dodopaad maakt deel uit van de route van St. Jacobiparochie naar Santiago de Compostella.

 

Ter nagedachtenis aan de heilige Dodo is er een bosje aangelegd nabij de kapel, waarin de letters 'DODO' vanuit de lucht te lezen zijn. Het bosje maakt deel uit van het Jabikspaad.

Muppets 

Hun monden zijn net de beide O's van dOdO:

Klik voor kleinzoon Kermit en Manamana (die dapp're Dodo)

 

Nawoord

Ik heb er een paar keer in de kapel van Haskerdijken gepreekt toen ik leraar was aan het (toen nog) Nassau College in Heerenveen. Daar was een meisje uit HAVO3 dat naast de kapel woonde en er een scriptie over schreef. Het zal 1982 geweest zijn. Ik ben er een keer of wat wezen preken en hoorde van opgravingen en het Fries museum. Het verhaal liet me niet los, en nog iedere keer als ik per trein of Volkswagen langs rijd, roep ik "Dag Dodo!". Nu ik sinds een paar maanden in de buurt woon, ben ik het Dodopaad gaan lopen. Vandaar.

Van het een komt het ander, dat blijkt.

 

In de kerk is een kruis dat samengesteld is van de tegels van het klooster.

Ik zal er vanmiddag een kaarsje branden. Voor alle dappere Dodo's, creatieven, wereldverbeteraars en andere kinderen.

Mission accomplished.

Vanmiddag kaarsjes gebrand bij het kruis, gemaakt uit de geglazuurde stenen van het voormalig klooster. 

 

...en tenslotte verscheen hij me ook nog bij Wordfeud.